Speciaal voor ons vloog media-advocaat Otto Volgenant met zijn drone door het centrum van Amsterdam, waarbij hij in zijn jongensachtige enthousiasme net geen aanrijding veroorzaakte, en aantoonde dat deze hobby vooral gevaarlijk is voor de hobbyist zelf.

Otto Volgenant is advocaat bij Boekx Advocaten in Amsterdam, en ruim 20 jaar gespecialiseerd in bronbescherming, auteursrecht en privacy-regelgeving. Hij heeft tal van zaken uitgevochten namens de media op nationaal en Europees niveau, en stelt dat de Nederlandse drone-wetgeving in strijd is met de vrijheid van nieuwsgaring. Journalisten wordt namelijk een beperking opgelegd die voor andere burgers niet geldt.

The fault in our law

Vanuit het raam van zijn Amsterdamse kantoor aan de Leidsegracht is het bankje te zien uit de film The Fault in our Stars The Fault in our Stars is een film uit 2014 over twee tieners met kanker die verliefd op elkaar worden. Ze reizen naar Amsterdam en op een bankje aan de Leidsegracht beleven ze intieme momenten. Het bankje groeide uit tot een toeristische trekpleister.. “Misschien moeten we een webcam neerzetten, en geld verdienen met advertenties,” merkt Volgenant grijnzend op. Toeristen – vooral stelletjes – lopen af en aan, maken foto’s, lezen elkaar stukjes voor uit het boek, schrijven teksten op het bankje.

Filmen in de openbare ruimte mag, maar niet met een webcam die op een vaste plek – bijvoorbeeld in een kantoor – staat. Dat materiaal mag je ook niet openbaar maken. Volgenant weet dat natuurlijk best, en daarom grijnst hij. Met een losse camera, of als zo’n camera vastzit aan iemand z’n bril (een Google Glass bijvoorbeeld), in een rijdende auto, of aan een drone, dan mag filmen wel in de openbare ruimte.

Zo was dat voorheen tenminste. Per 1 juli 2013 is het formeel verboden om professioneel met een drone te vliegen en dus mag niemand bedrijfsmatig filmen met een drone. Tenzij je voldoet aan een reeks ingewikkelde eisen die voorheen alleen golden voor piloten. Een hobbyist hoeft daar niet aan te voldoen.

Onwerkbare eisen voor journalisten

De eisen die de overheid stelt aan professionals zijn onwerkbaar voor journalisten, constateerde Volgenant al snel. Namens de NVJ (Nederlandse Vereniging van Journalisten) en de NVF (Nederlandse Vereniging van Fotojournalisten) schreef hij in februari 2014 een brief Een pdf van de brief is te downloaden via de NVJ-website. aan het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, met een voorstel om de wetgeving snel weer aan te passen.

Volgenant: “Op dit moment kun je als journalist je drone niet gebruiken omdat de regelgeving te beperkend is. Je moet een duur rijbewijs hebben, een ingewikkelde keuring laten doen, verzekeringen regelen, en per keer dat je opstijgt toestemming vragen – tot zes weken van tevoren. Vooral dat laatste is onwerkbaar. Het nieuws laat tenslotte niet op zich wachten.”

Om wat voor nieuws gaat dat dan?
Volgenant: “Journalisten hebben baat bij een drone op plekken waar je zelf niet gemakkelijk bij kunt komen, maar die van bovenaf perfect gefilmd kunnen worden. Bijvoorbeeld een dijkdoorbraak, of een grote brand in een haven.”

Je zou ook kunnen denken aan een protest of demonstratie in een grote stad – ideaal om te filmen van boven.
Volgenant: “We blijven voor de discussie weg van het voorbeeld van een grote betoging op de dam in Amsterdam. Eerst willen we het punt maken dat de regelgeving werkbaar moet zijn voor journalisten. Dus nog even zonder het – terechte – tegenargument: dit kan gevaarlijk zijn boven mensenmassa’s.”

Daarom is zijn voorstel in de brief aan het ministerie dat de drones van journalisten een horizontale afstand van 50 meter moeten houden tot objecten en mensenmassa’s, in plaats van de huidige 150 meter. “Volgens de journalisten die we gesproken hebben, kunnen ze daarmee goed uit de voeten, en is dat ook veilig.”

Demonstraties tegen de Thaise regering in Bangkok, januari 2013, met politie-eenheden en demonstranten tegenover elkaar. Traangas-granaten worden teruggegooid, op anderhalve minuut proberen demonstranten een hek omver te trekken met touwen, dan zet de politie het waterkanon in. De drone biedt overzicht: ideaal journalistiek gereedschap.

Journalist mag minder dan een burger

Maar in dit voorstel bestaat nog steeds de situatie dat een hobbyist in de buurt van een demonstratie wel kan opstijgen met zijn drone (mits hij niet recht boven de mensenmassa, of boven bebouwing gaat vliegen), maar een journalist niet.

“Het rare van de regelgeving blijft dat voor de professional regels gelden die niet gelden voor je buurjongetje dat zo’n apparaatje in de speelgoedwinkel op de hoek heeft gekocht. En dan raak je iets fundamenteels. Dan mag je als journalist minder dan een burger. Dat is niet de bedoeling. De bedoeling is juist dat je net iets meer mag als journalist,” zegt Volgenant.

“Op basis van de vrijheid van nieuwsgaring moet een journalist voorrang hebben om bij het nieuws te komen. Journalisten met een politieperskaart mogen achter een politie-afzetting komen om foto’s te maken. Zo’n soort uitzondering moet ook voor dronejournalisten gelden.”

APK voor drones

Volgens de advocaat is dat vrij eenvoudig te bereiken: zorg voor een bewijs van luchtwaardigheid: een APK voor drones, die ongeveer net zoveel kost als die voor een auto. Zorg voor een bewijs van bevoegdheid: een rijbewijs voor dronejournalisten – een bewijs ook dat hij de regels van het luchtverkeer kent. En schrap de verplichte melding voorafgaand aan elke vlucht.

Samen met het NVJ besprak hij zijn voorstel met een ambtenaar op het ministerie. Daar bleek dat de ambtenaar het lastig vond om de journalisten als lobbygroep te zien.

Volgenant: “Hij zei: je kunt beter met de branche optrekken. Hij doelde op de branche van dronebezitters. Wij zeiden: je zit hier met ‘de branche’ te praten, namelijk die van journalisten. Ik denk dat journalisten een beter verhaal hebben dan alle andere dronebezitters. Ze hebben namelijk de vrijheid van nieuwsgaring als extra argument. Journalisten hebben een taak om bij een grote ramp met hun neus vooraan te staan, en dat nieuws te verslaan voor het grote publiek. Een andere dronevlieger heeft dat extra argument niet.”

Beperking van de persvrijheid

Hij beroept zich op Artikel 10 van het Europese Verdrag inzake de Rechten van de Mens, waarin staat dat een beperking van de persvrijheid alleen mag worden opgelegd als dat dringend noodzakelijk is.

Toch is hij – en de NVJ met hem – vóór regulering. “Je wilt niet dat allerlei beunhazen gevaarlijke dingen gaan doen en de goede naam beschadigen van journalisten die er wel op een professionele manier mee omgaan. Wat wij voorstellen is vooral van belang voor journalisten die een grote en zwaardere drone hebben; zo’n ding van meer dan tienduizend euro. De insteek van de NVJ voor die drones is: het is goed dat je regels hebt, maar het moet werkbaar zijn.”

Het pleidooi van de NVJ geldt dus maar voor een deel van de dronejournalisten. Voor een grote groep (regionale) journalisten zou het gebruik van een goedkope drone al voldoende zijn.

Nieuwe regelgeving

Volgenant: “Misschien kan er een ondergrens komen. Dat de regelgeving bijvoorbeeld helemaal niet geldt voor drones die lichter zijn dan twee kilogram. Maar nu is er nog een soort kramp van: het gaat omhoog, dus kan het ook naar beneden vallen. De drone die ik heb kan ook naar beneden vallen, maar die kan echt niet iemand dood maken, en hij zorgt ook niet voor tonnen schade als hij neerstort. Hoe kleiner, hoe goedkoper en hoe kleiner de schade. Wat regels betreft zou het wel makkelijker worden als die apparaten veiliger zijn. Mijn persoonlijke ervaring is dat zo’n ding best moeilijk te controleren is. Het vliegt nog alle kanten op.”

Gaat zijn pleidooi wat opleveren?
Als hij eerlijk is: “De regelgeving gaat veranderen, maar hoe precies weten we nog niet. Voorlopig proberen we de regelgeving ten goede aan te passen. Als dat niet lukt moeten we misschien maar eens een principezaak uitlokken. Want er moet meer ruimte komen voor dronejournalisten, linksom of rechtsom.”

Samen met de NVJ schreef hij in november 2014 wederom een brief aan staatssecretaris Wilma Mansveld, omdat in de nieuwe voorgestelde wetgeving geen rekening is gehouden met de positie van journalisten, terwijl de staatssecretaris in een gesprek met de NVJ al wel erkende dat de situatie voor journalisten momenteel onwerkbaar is, zo staat te lezen in een artikel van de NVJ.

NVJ-secretaris Rosa García López geeft desgevraagd aan dat de vereniging haast heeft het probleem voor de dronejournalisten op te lossen: “De persvrijheid is in het geding en fotojournalisten moeten nu voorkomen wegens ‘illegale dronevluchten’. Hierdoor worden zij gecriminaliseerd en krijgen ze een strafblad, terwijl zij vóór alles hun werk willen doen.”