“Het begint in 2009, bij de herstructurering van De Morgen. De Morgen staat in België bekend als progressieve kwaliteitskrant. Het dagblad heeft een oplage van rond de 65 duizend exemplaren. Toen werd een aantal journalisten op straat gezet, en ook veel freelancers zagen hun contract beëindigd worden. Een aantal journalisten zei: misschien kunnen wij zelf wel een titel in de markt plaatsen. Er waren destijds meer kleine nieuwe media-initiatieven. In België, maar ook elders in de wereld. We zijn toen gestart met de blog ‘De Werktitel’. Dat was een kleine website waarop we dagelijks iets publiceerden.”

Vereniging zonder Winstoogmerk

“Na een tijdje wilden we graag subsidie hebben, en daar konden we ook op intekenen, maar dan heb je een structuur nodig. We hebben toen gekozen voor een VZW, een Vereniging Zonder Winstoogmerk. Dat stond nog los van het coöperatieve idee of van de filosofie die daar achter zit. We hebben drie jaar als VZW bestaan. Ook nu bestaat de VZW nog, want alles wat subsidiegerelateerd is, is in België makkelijker aan te vragen als VZW dan als bedrijf.” Meer informatie over de VZW is te vinden op de website devzw.be.

“In 2011 bleek de subsidie niet voldoende. Het was ook geen duurzame methode om ons bestaan te garanderen. Je hebt bovendien te maken met mogelijke druk op je onafhankelijkheid. Je wordt toch in een bepaalde richting geduwd. Onze subsidie kregen we als organisatie voor mediakritiek, dus er kwamen heel veel media-kritische stukken op onze website. Deels was dat wel onze bedoeling, maar het werd nu te belangrijk. Mensen gingen ons meer zien als ‘Apache.be die aan mediakritiek doet’, dan ‘Apache.be die aan onderzoeksjournalistiek doet’. Dat wilden we niet.”

Coöperatieve Venootschap

“De financiële situatie was dus een beetje précair. Toen zijn we gaan onderzoeken hoe we toch een financiële basis konden leggen. De Coöperatieve Vennootschap met Beperkte Aansprakelijkheid (CVBA) Meer informatie over de CVBA is te vinden op de website van Coöperatief Vlaanderen. leek ons het beste, omdat die rechtsvorm heel dicht aansluit bij wat wij willen zijn. Winstmaximalisatie is daar niet het belangrijkste. Er wordt wel winst geboekt, maar dat wordt meestal weer in de organisatie gestoken. De eigenaars van de coöperatie zijn ook de journalisten en/of de lezers. We hebben gekozen voor een gemengde situatie. Het is voor de journalisten die voor ons werken overigens geen verplichting om lid te worden.”

“Een ander voordeel is dat een CVBA ook makkelijker geld kan ophalen. Je hoeft niet met een uitgebreid businessplan, een prospectus, te komen; dus we waren niet verplicht om een boek van 150 pagina’s te schrijven over alle risico’s zie er zouden zijn.”

“Verder is het makkelijker om inschrijvingen te doen. In een klassieke onderneming schrijf je kapitaalsverhoging uit voor bijvoorbeeld 100.000 euro. Dan ligt dat bedrag vast. Als iemand meer wil investeren, bijvoorbeeld 200.000 euro, dan moet er opnieuw een hele procedure in gang worden gezet. Voor een CVBA geldt dat niet. Je kunt elke keer nieuwe aandelen uitschrijven. Er is ook een lagere toegangsdrempel. Bovendien kunnen we de invloed die een coöperant heeft beperken. Daar hebben we wel op gelet.Maar het belangrijkste was dus de flexibiliteit bij het kapitaal verwerven, en de filosofie. De eigenaars zijn ook niet één persoon. Of één investeerder, of één groot bedrijf. We delen dat echt met alle mensen.”

Zijn er kosten aan verbonden?
“Er is een startkapitaal nodig. De notaris verwacht dat er bij de oprichting een startkapitaal ligt van circa 18 duizend euro. Dat is gestort door de drie oprichters: Tom Cochez, mijzelf en Jan Vangrinsven. We hebben verder A- en B-aandelen. De personen die startkapitaal hebben ingelegd, hebben meer rechten. De statuten kunnen alleen gewijzigd worden door de mensen die startkapitaal hebben ingelegd. De B-leden zijn dan lezers en journalisten die later zijn toegetreden.”

“Ik weet niet of ik het nu weer op dezelfde manier zou doen, want het is wel iets wat de geloofwaardigheid van het coöperatieve idee kan ondermijnen. We wilden er allereerst voor zorgen dat de redactionele onafhankelijkheid gewaarborgd bleef. We wilden ook voorkomen dat de lezers plotseling en masse konden zeggen dat we niet meer een onderzoeksjournalistieke website zouden moeten zijn, maar ons zouden moeten gaan richten op showbizz.”

Is dat een reële angst?
“Die angst is niet reëel, maar de scenario’s zijn wel uitgedacht: stel dat iemand de controle over probeert te nemen? Uiteindelijk, zeker als je naar andere CVBA’s kijkt, waar men met een stem per persoon werkt, in plaats van een stem per aandeel, zoals wij werken, valt het altijd mee. Volgens de Belgische wetgeving op erkende coöperaties mag een aandeelhouder ook nooit meer dan 10 procent van de stemmen hebben in een vergadering. Ook al heeft hij veel meer aandelen.”

Vanwaar dan die angst?
“Als journalist heb je toch soms de angst dat je wordt gekaapt om bepaalde dingen uit te voeren die niet stroken met je bedoelingen. Dat zou gebeuren als we ons commerciëler zouden moeten opstellen, of ons zouden moeten richten op het uitkeren van dividend. Daarom hebben we gezegd dat we de A-aandelen hebben, en een blokkade hebben gesteld aan het maximaal aantal inspraakaandelen. Verder kun je maar maximaal 6 procent rente krijgen op je portefeuille. De A-aandeelhouders hebben ook een veto op alle essentiële bestuursbeslissingen, zoals de aanstelling van bestuursleden en het wijzigen van de statuten. Zo heeft de lezer uiteindelijk minder macht dan in een zuivere coöperatie.”

Dat is toch jammer?
“Er is een grote CVBA, Ecopower, Ecopower is een Belgische coöperatie die optreedt als producent en leverancier van groene stroom. die met het ‘one man, one vote’-systeem werkt, waarbij de leden alle rechten hebben. We hebben niet gemerkt dat daar in de afgelopen jaren grote fricties zijn geweest. Ik weet enkel dat ze tot het uitkeren van dividend werden verplicht door de aandeelhouders, terwijl de oprichters liever wilden herinvesteren.”

Raar dat juist journalisten zo bang zijn voor een democratische organisatie. De journalist zegt wel: ik ben er voor de lezer, maar zodra die lezer macht eist, dan gaan journalisten klagen over de bedreiging van hun onafhankelijkheid. Terwijl die bij een coöperatief model veel beter gegarandeerd is, dan bij een model waarbij één bedrijf eigenaar is van de krant. De lezers moeten toch beschermd worden?
“Persoonlijk zou ik daar minder bang voor zijn, als ik het vandaag moest opstarten. Ik zou er minder grendels in verwerken en de lezer nemen voor een volwaardige aandeelhouder, collega, persoon en partner in het vervolmaken van dat project.”

“Ik zou ze er ook meer bij betrekken dan nu. We hebben nu een jaarlijkse, verplichte algemene vergadering samen. Daarnaast proberen we 1 of twee keer per jaar iets te organiseren waarbij de lezer ook wordt uitgenodigd. Dat is zowel om uit te leggen waar we mee bezig zijn, als om tips en suggesties van de lezers te krijgen. Vorig jaar hebben we daar een aantal focusgroepen over gehad, over de vraag hoe we aandeelhouders moeten betrekken bij onze CVBA. Dat kan nog alle kanten uit. Ik merk wel dat ook mijn collega’s voorstellen van lezers zeer kritisch benaderen.”

Om hoeveel aandelen gaat het?
“We hebben op dit moment 650 aandelen uitstaan. Dat betekent dat we 160.000 euro aan kapitaal hebben. De aandeelhouders betalen daarnaast nog abonnementsgeld. In februari hebben we een crowdfunding opgezet, waarop toen het grootste aantal nieuwe aandeelhouders heeft ingetekend. Daarbij boden we aan dat wie een aandeel kocht het eerste jaar het abonnement gratis zou krijgen. Het totaal aantal betalende abonnees zal iets van 800 à 900 zijn. Daarnaast heb je dan nog de aandeelhouders met een gratis abonnement.”

Voor een goede band met de leden heb je een duidelijk gezicht nodig van de organisatie. Wat voor gezicht heeft Apache.be?
“We zijn de laatste jaren natuurlijk vooral bezig geweest met het vinden van geld. We zijn geen De Correspondent die kan uitvoeren wat ze graag willen doen. Rob Wijnberg, oprichter van De Correspondent, wist in acht dagen 15 duizend betalende leden te werven. Lees op Nieuwe Journalistiek het artikel In 8 dagen 15 duizend abonnees voor een medium dat nog niet bestaat. Die financiële ruimte is er bij ons niet. We betalen onszelf uit van de abonnementsopbrengsten, het kapitaal, en daarnaast hebben we een kleine subsidie. Onze honoraria zijn niet marktconform. We hebben wel twee mensen in dienst, en die worden uitbetaald zoals het hoort. Naar freelancers toe werken we met zeer lage tarieven. De mensen hebben wel goodwill en begrip voor onze situatie, maar ik zou graag meer uitbetalen. Er zijn ook medewerkers die vrijwillig voor ons werken. Uiteindelijk willen we natuurlijk iedereen betalen zoals het hoort. Maar we hebben ook een marketingafdeling nodig die ernaast staat. We geloven wel in een betaalmodel voor online nieuws. We gaan dat niet gratis weggeven.”

Maar het risico van onbeduidendheid ligt met 1000 abonnees wel op de loer.
“We streven naar tienduizend abonnees en of leden over enkele jaren. Ons tarief is redelijk laag, omdat we ook niet meer aanbieden dan 1 stevig stuk per dag. We willen uiteindelijk meer aanbieden. Ons grote voorbeeld is Mediapart in Frankrijk. Mediapart is een Franse online krant die zich richt op onderzoeksjournalistiek en vrijwel volledig gefinancierd wordt met abonnementen. In 2007 ging Mediapart van start en in 2014 wist men de 100 duizendste abonnee binnen te halen. Lees voor meer informatie over Mediapart dit artikel op De Nieuwe Reporter: Mediapart: online onderzoeksjournalistiek gefinancierd door abonnees. Mediapart heeft nu een abonnementsgeld van 9 euro per maand. Er wordt gefluisterd dat ze binnenkort naar 10 euro gaan. Wij denken zelf aan iets tussen die 9 euro en de 3,50 die we nu vragen.”

Maar wat onderscheidt Apache van de rest?
“We willen eigenlijk geen actuele nieuwssite zijn, dat heb je bij De Correspondent ook gehoord. De Correspondent afficheert zich met de slogan ‘medicijn tegen de waan van de dag’. Wij willen ons vooral richten op onderzoeksjournalistiek. Het type dossier dat meer diepgravend werk vereist, waar je een paar dagen of weken aan werkt. We enten ons wel op de actualiteit, want lezers klikken liever op stukken die actueel zijn. We willen ook aan duiding doen, met analyses en opinies.”

“We doen dat vanuit een progressieve invalshoek: we zijn geen rechtse nieuwssite. We zijn ook niet links, maar wel progressief. We richten ons ook meer op een publiek dat open staat voor die informatie. Dus niet op mensen die aan drie regels tekst voldoende menen te hebben. We noemen dat de meerwaardezoeker. Zo wordt ook vaak de Canvas-kijker omschreven.”

Dat is nog steeds vrij ruim omschreven.
“We zoeken wel naar dossiers die de kranten laten liggen. Dat gebeurt vrij veel, vaak omdat ze het commercieel niet interessant vinden. In Vlaanderen hebben we media die zeer trouw zijn aan het establishment. Daar doen wij niet aan mee.”

En de lezer als opdrachtgever. Hebben jullie daar aan gedacht?
“Persoonlijk voel ik daar wel voor, maar ik denk dat het moeilijk ligt binnen Apache.be. De redactie wil heel graag onafhankelijk zijn. Daarom hebben we wel een rubriek van gastbijdragen: bijdragen van leden die ook een verhaal kwijt willen. Daar staan we zeker open voor.”

“Soms proberen we ook crowdsourcing: dat we leden vragen om kennis en ervaringen met ons te delen. Zo is er een registratiedienst in Antwerpen die alle verkoopaktes registreert. Het is voor ons moeilijk om daar binnen te geraken, omdat men weet dat we journalisten zijn. Daarom hebben we een vraag aan de lezers gesteld: ‘Misschien kunt u als gewone burger die-en-die verkoopakte opvragen.’ Dat heeft wel wat dingen opgeleverd. Dat is iets anders dan vragen om foto’s van de winter.”

“Daarnaast willen we een werkkring om de coöperatie vormen, waarin we coöperanten vragen om suggesties, bijvoorbeeld om de website te testen. Het is alleen maar omdat we nu al andere zorgen aan onze kop hebben, dat we er niet aan toe komen.”

Het zijn wel mensen die veel investeren.
“Op dit moment is het aandeel 50 euro. We hebben een splitsing gedaan, omdat we voelden dat de drempel van 250 euro aan de hoge kant was. 50 euro is flink lager, maar mensen kopen wel slechts een aandeel. We hebben daarvoor gekozen omdat we ons ook op een breder publiek wilden richten met de crowdfunding.’

Wat is de koers van het aandeel nu?
“Ik denk dat die onder nul ligt. We staan er financieel niet erg goed voor.”

Levensbedreigend?
“Het is bedreigend en we hebben perspectieven dat het de goede kant uit gaat. Het gevoel is goed. Er lopen hoopvolle gesprekken en we hebben het business plan opnieuw verfijnd. We blijven bouwen aan het doel dat we ons gesteld hebben: goede journalistiek. Dat is de manier om meer abonnees te werven. Onze aandeelhouders willen we ook inzetten als ambassadeurs die de goede boodschap van Apache.be verspreiden. We willen hen ook pushen om nieuwe aandeelhouders of abonnees te werven.”

Is er een deadline? Wanneer trekken jullie de stekker eruit?
“Dat punt is er niet. We evalueren regelmatig hoe het staat, maar een moment om de stekker eruit te trekken is ook niet nodig. We hopen wel op wat meer perspectief in de nabije toekomst. Dan kan de sneeuwbal aan het rollen gaan. Om dat voor elkaar te krijgen zoeken we nu vooral iemand die de marketing op zich wil nemen.”